Bịnh Sổ mũi, cảm cúm

[NHAKHOA]

Cúm hay cảm?

Bs. Nguyễn Thị Nhuận

“Mùa đông sắp đến trong thành phố. Buổi chiều trời lạnh...” (Đức Huy). Thật vậy, mùa đông, mùa cúm sắp đến. Mọi người thường hay dùng hai chữ cảm cúm đi chung với nhau dù thực ra đây là hai bệnh riêng biệt và gây ra bởi những con siêu vi trùng khác hẳn nhau.

[Siêu vi khuẩn cúm, ảnh: Cynthia Goldsmith/CDC]


Đó là vì một số những triệu chứng của bệnh cúm cũng giống như triệu chứng bệnh cảm, chỉ có điều là chúng nặng hơn mà thôi. Ngoài ra, cũng có những triệu chứng khác hẳn nhau.

Mời bạn trả lời thử những câu hỏi dưới đây xem bạn hiểu biết gì về hai chứng bệnh này, cũng như về những tin tưởng rất thông thường nhưng đôi khi không chính xác. Sau đó, mời bạn “check” phần trả lời xem mình đúng được bao nhiêu phần trăm.

1. Bạn sẽ bị cảm nếu ra đường khi tóc còn ướt vào mùa đông.

a) Đúng b) Sai

2. Khi con bạn bị cúm hay cảm, bạn nên cho cháu uống thuốc aspirin vì đó là thuốc cảm.

a) Đúng b) Sai

3. Bạn thình lình bị bệnh. Cả người bạn nhức mỏi. Bạn bị sốt, ho khan và thấy rất mệt. Vậy bạn đã bị

a) Cúm b) Cảm c) Cả hai đều không đúng

4. Bao lâu bạn mới cần chích ngừa cúm một lần?

a) Chỉ một lần là đủ b) Mỗi năm một lần c) Mỗi 5 năm d) Mỗi 10 năm

5. Thuốc trụ sinh chữa bệnh cảm hay cúm hiệu nghiệm nhất?

a) Đúng b) Sai

6. Bạn bị buồn nôn, ói mửa và đi tiêu chảy. Như vậy, chắc chắn là bạn đã bị

a) Cảm b) Cúm C) Cả hai đều sai

7. Mới đầu bạn chỉ bị ngứa cổ. Sau đó, bạn bị hắt xì liên tục, chẩy nước mũi và đau cổ họng. Như vậy bạn đã bị

a) Cảm b) Cúm c) Không thứ nào hết

8. Bạn sẽ bị một cơn cúm nhẹ sau khi bạn chích ngừa cúm.

a) Đúng b) Sai


Trả lời

1. Bạn sẽ bị cảm nếu ra đường khi tóc còn ướt vào mùa đông?

Sai. Từ lâu, người Việt cũng như người Mỹ đều tin rằng ra đường khi trời lạnh mà không giữ đủ ấm hoặc khi tóc còn ướt thì sẽ bị cảm hay cúm. Một vài thử nghiệm đã cho thấy điều này không đúng. Tóc ướt hay khô, lạnh hay ấm, bạn đều có thể bị cảm hay cúm nếu không may bạn nhiễm phải con siêu vi cảm hay cúm. Vào mùa đông, trời lạnh, người ta dễ bị cảm cúm hơn là vì vào mùa này, những con siêu vi này trở nên hoạt động mạnh mẽ hơn.

Ngoài ra, mùa cúm ở Hoa Kỳ thường bắt đầu vào cuối mùa thu qua mùa đông tức từ tháng 11 và kéo dài đến hết tháng 3. Vào mùa đông, người ta có khuynh hướng ở trong nhà nhiều hơn, có nhiều cơ hội tiếp xúc với những người khác và vì thế dễ bị lây bệnh hơn. Thường người ta dễ bị lây bệnh do bắt tay người vừa mới ho và che miệng khiến siêu vi dính trên tay, hoặc chạm tay mình vào điện thoại và nắm đấm cửa là những nơi dễ dính siêu vi của người bệnh, sau đó, đưa tay lên mũi, mắt và đem siêu vi vào người.

Do đó, rửa tay thường xuyên là một phương pháp hữu hiệu nhất để tránh bị lây bệnh cảm cúm.

2. Khi con bạn bị cúm hay cảm, bạn nên cho cháu uống thuốc aspirin vì đó là thuốc cảm?

Sai. Mặc dầu thuốc Aspirin hay Tylenol thường được người Việt gọi là thuốc cảm, không phải lúc nào ta cũng nên dùng các thuốc này. Nếu con em bạn bị sổ mũi, ho mà không sốt, bạn không cần phải cho uống Aspirin hay Tylenol mà chỉ cần cho uống thuốc ho hay nghẹt mũi, chẩy mũi. Khi cháu bị sốt hay đau nhức, bạn nên cho uống Tylenol. Đừng bao giờ cho trẻ em uống thuốc aspirin vì thuốc này đã cho thấy là có liên hệ đến chứng bệnh Reye’syndrome là một bệnh rất nặng, ảnh hưởng đến óc và gan bệnh nhân.

3. Bạn thình lình bị bệnh. Cả người bạn nhức mỏi. Bạn bị sốt, ho khan và thấy rất mệt. Vậy bạn đã bị....?

Bị cúm. Triệu chứng bệnh cảm và bệnh cúm có nhiều trùng hợp. Tuy nhiên, bệnh nhân cúm thường cảm thấy mệt và đau nhức hơn nhiều. Những triệu chứng của bệnh cúm gồm có: Sốt, rùng mình, ớn lạnh và ra mồ hôi, ho khan, nhức đầu, nhức mỏi khắp người rất nhiều, mệt và cảm thấy yếu ớt, không muốn ăn.

Một số bệnh nhân cúm có thể có những triệu chứng như chảy mũi, hắt xì và đau cổ giống như bệnh cảm. Tuy nhiên nếu họ sốt cao hơn 101 độ thì có nhiều phần là họ bị cúm hơn là cảm.

Thời gian ủ bệnh của bệnh cúm, tức từ khi nhiễm siêu vi tới khi phát bệnh, là từ 1 tới 4 ngày. Tuy nhiên, bệnh nhân thường thình lình có triệu chứng bệnh. Bệnh nhân sẽ hết bệnh, thấy dễ chịu hơn trong vòng từ 1 tới 2 tuần. Nếu không, thường là họ đã bị thêm những biến chứng khác như sưng phổi hay nhiễm thêm 1 con vi trùng khác.

4.Bao lâu bạn mới cần chích ngừa cúm một lần?

Mỗi năm một lần. Muốn khỏi bị cúm, ta cần chính ngừa mỗi năm một lần. Đó là vì siêu vi cúm có khả năng biến đổi và mỗi năm là một dạng siêu vi khác gây ra cúm. Thuốc chích ngừa năm trước thường không hiệu nghiệm cho năm nay. Nhà chế tạo thuốc ngừa ước tính là con siêu vi nào sẽ gây ra bệnh cúm trong năm và chế thuốc theo đó.

Thời gian tốt nhất để chích ngừa cúm là vào mùa thu, trước khi mùa cúm bắt đầu. Tuy nhiên, nếu bạn lỡ “trễ tàu”, cần chích khi mùa cúm đã bắt đầu, bạn cũng cứ nên chích vì không nhiều thì ít, bạn cũng có một số kháng thể để bảo vệ khỏi bệnh cúm.

5. Thuốc trụ sinh chữa bệnh cảm hay cúm hiệu nghiệm nhất?

Sai. Thuốc trụ sinh chỉ giết được vi trùng (bacteria) mà không thể giết siêu vi (virus) tức nguyên nhân gây ra cảm cúm. Do đó, nếu bạn bị cảm hay cúm, thuốc trụ sinh sẽ không giúp được nhiều, trừ khi bạn đã bị nhiễm thêm vi trùng như sưng phổi, sưng tai chẳng hạn.

Hiện nay đã có rất nhiều vi trùng chống lại nhiều thứ thuốc trụ sinh nhờ khả năng biến hóa của chúng. Do đó nhiều thuốc trụ sinh không còn hiệu nghiệm nữa. Nếu cứ tiếp tục dùng trụ sinh không cần thiết, càng ngày sẽ có nhiều thuốc trụ sinh bị mất hiệu quả và người ta phải đi tìm những loại thuốc mới tốn kém nhiều hơn và có các tác dụng phụ nặng hơn.

Chỉ mới có một vài thuốc chống lại siêu vi dùng để chữa bệnh cúm được lưu hành nhưng phải dùng rất sớm, ngay khi mới có triệu chứng đầu tiên. Do đó, phương pháp tránh bệnh tốt nhất vẫn là chích ngừa.

6. Bạn bị buồn nôn, ói mửa và đi tiêu chảy. Như vậy, chắc chắn là bạn đã bị cảm hay cúm?

Cả hai đều không đúng. Ói mửa không phải là triệu chứng chính của bệnh cúm hay cảm, tuy trẻ em có thể ói chút ít khi chúng bị cảm cúm.

Những triệu chứng tả trong câu hỏi này là triệu chứng của bệnh “cúm bao tử”. Đây là một bệnh của đường bao tử và ruột trong khi siêu vi cảm hay cúm tấn công đường hô hấp.

7. Mới đầu bạn chỉ bị ngứa cổ. Sau đó, bạn bị hắt xì liên tục, chẩy nước mũi và đau cổ họng. Như vậy bạn đã bị...?

Bệnh cảm. Bệnh cảm có triệu chứng nhẹ hơn bệnh cúm. Bệnh nhân thường cũng bị bệnh từ từ, không bất thình lình, và cũng không bị sốt cao. Bệnh nhân cũng ít bị mệt và đau nhức như bệnh cúm.

Những triệu chứng của bệnh cảm gồm có: Chảy mũi, cổ hơi rát hoặc đau, nghẹt mũi, hắt xì, ho, sốt nhẹ, dưới 102 độ, hơi mệt, không ngửi hay nếm được bằng bình thường.

8. Bạn sẽ bị một cơn cúm nhẹ sau khi bạn chích ngừa cúm.

Sai. Thuốc ngừa cúm không chứa siêu vi cúm còn sống, do đó, không thể gây bệnh cúm cho bạn được. Thuốc ngừa cúm chế tạo từ những siêu vi đã chết.

Người chích ngừa có thể bị phản ứng phụ nhẹ như sưng và đau chỗ chích. Hiếm hơn nữa, họ có thể bị sốt, đau nhức bắp thịt hay cảm thấy bịnh. Những triệu chứng này sẽ không kéo dài lâu.

Nên nhớ: dù đã chích ngừa cúm, bạn vẫn có thể bị bệnh nhưng nếu có, bạn cũng chỉ bị nhẹ hơn là nếu bạn không chích.
*************************


Bịnh cảm cúm



Hưng Thuận sưu tầm


Bịnh cảm thông thường


Cảm là gì?

Cảm là một bịnh hay lây do các vi khuẩn lan tràn trong không khí và qua việc tiếp xúc trực tiếp với người có bịnh. Cảm nói chung phổ biến hơn trong thời tiết lạnh lẽo.


Các triệu chứng của bịnh cảm là gì?

Dấu hiệu đầu tiên của cảm thường là thấy nhột hay ngứa phía sau cổ họng. Người bị cảm có thể khó thở, cảm thấy đàm trào lên, ho, nhảy mũi và chảy mũi.


Ai bị cảm và cảm kéo dài bao lâu?

Cảm hiếm khi lâu hơn hai tuần và thường nhẹ. Người lớn thường bị cảm hai lần một năm. Trẻ em có thể bị cảm nhiều đến tám lần một năm.


Tôi có thể làm gì để hết cảm?

Ðiều tốt nhất để làm khi bạn bị cảm là nghỉ ngơi nhiều và uống thật nhiều chất lỏng. Thuốc bán tự do có thể giúp khỏi các triệu chứng cảm, nhưng cảm thường tự nó sẽ hết ngay cả khi bạn không dùng thuốc. Không nên dùng trụ sinh khi cảm. Trụ sinh sẽ không chữa được cảm. Cảm do vi khuẩn gây ra và trụ sinh thì dùng để chống vi trùng không phải vi khuẩn.


Tôi phải làm gì khi con tôi đau?

Ðứa trẻ bị cảm sẽ cần nghỉ ngơi và dùng nhiều chất lỏng. Nếu bạn cho trẻ uống thuốc bán tự do, bạn nên đọc bản chỉ dẫn kỹ lưỡng và cho uống thuốc đúng theo chỉ dẫn.


Làm sao tôi ngừa bị cảm?

Cách tốt nhất để khỏi bị cảm là thường rửa tay và tránh sờ vào mắt, mũi hay miệng. Tránh xa những người bị cảm, bởi vì cảm có thể lan ra do ho và nhảy mũi. Dùng khăn giấy hay khăn tay khi bạn ho hay nhảy mũi, điều này giúp ngừng sự lây lan cảm sang người khác. Không dùng chung ly, dao ăn và nĩa với người bị cảm. Dùng chất tẩy trùng để lau mặt bàn, tay nắm cửa và điện thoại.


Cúm (Flu)


Cúm là gì?

Cúm là một bịnh rất lây lan tràn do vi khuẩn. Triệu chứng của cúm hơi giống cảm, nhưng nặng nề hơn và có thể bao gồm nóng sốt, nhức mỏi toàn thân và mệt. Cúm thường kéo dài không quá hai tuần.


Tôi phải làm gì để hết cúm?

Cách tốt nhất để khỏi cúm là nghỉ ngơi nhiều và uống thật nhiều chất lỏng. Có thuốc cúm bán tự do có thể làm bớt các triệu chứng cúm.


Tôi phải làm gì khi con tôi đau?

Ðứa trẻ bị cúm sẽ cần nghỉ ngơi và dùng nhiều chất lỏng. Trẻ em có triệu chứng cúm nên đi khám Bác sĩ nếu có người bị cúm trong cộng đồng.


Làm sao để tôi tránh cúm?

Hãy rửa tay thường và tránh tiếp xúc với người bị cúm. Dùng khăn giấy hay khăn tay khi bạn ho hay nhảy mũi, điều này giúp ngừng sự lây lan cúm sang người khác. Vì cúm do vi khuẩn gây ra, trụ sinh không chữa trị có hiệu quả. Chích ngừa cúm mỗi năm (thường có sẵn vào đầu Tháng Mười) sẽ giúp bạn tránh được cúm. Chích ngừa cúm được đề nghị nhiều hơn cho:

- người 65 tuổi hay già hơn

- bịnh nhân nhà thương dưỡng lão

- trẻ em hơn sáu tháng tuổi có vấn đề về

(Theo Bộ Dịch Vụ Y Tế và Nhân Sự Hoa Kỳ)
*******************************
Sổ mũi nghẹt mũi: làm sao?
(VienDongDaily.Com - 17/11/2012)
BS. Nguyễn Thị Nhuận/Viễn Đông

Nắng mưa là bệnh của trời
“Sổ mũi, nghẹt mũi” là bệnh của người trần gian
Ai mà không từng bị nghẹt mũi sổ mũi? Chuyện quá thông thường nhưng nhiều khi cũng rất là bực mình, nhất là nếu bạn lại bị tới bị lui hoài không hết. Sổ mũi nghẹt mũi có nhiều nguyên nhân, thông thường nhất là do bệnh cảm, cúm hay dị ứng mũi. Ngay cả căng thẳng, “stress”, cũng có thể gây ra triệu chứng này. Thường là bệnh tự hết. Nhưng đôi lúc cũng phải dùng thuốc. Dưới đây là những cách bạn có thể làm để giúp mình cảm thấy dễ chịu, mau hết bệnh hơn.

1. Sổ mũi
Trong mũi chúng ta có nhiều tuyến tiết ra chất nhờn liên tục, có thể tới 1 hay 2 lít mỗi ngày. Chất nhờn này rất cần thiết để giúp chúng ta làm sạch và trơn màng nhầy của mũi cũng như giúp chống nhiễm trùng. Thường chúng ta không nhận ra sự có mặt của chất nhờn này cho đến khi mũi chúng ta gia tăng tốc độ, tiết ra thật nhiều chất nhờn, mục đích là tống những con siêu vi gây cảm cúm hoặc những thứ bụi gây dị ứng ra khỏi mũi. Nhiệt độ lạnh, thức ăn nhiều gia vị hoặc thay đổi chất kích thích tố trong người cũng có thể gây ra sổ mũi.

Khi nào thì sổ mũi trở thành nghiêm trọng?
Bạn nên đi gặp bác sĩ nếu ở vào những trường hợp sau:
- Sổ mũi kéo dài quá 3 tuần lễ hoặc bị sốt kèm theo, nước mũi đặc, màu xanh lá cây hay vàng, vùng mặt hai bên mũi tức vùng xoang mũi bị đau. Những triệu chứng này cho thấy có thể bạn bị nhiễm trùng.
- Chỉ chảy mũi một bên và kéo dài không dứt. Ở trẻ nhỏ, đây có thể là do em bé nhét vật lạ vào mũi.
- Nước mũi có máu. Nếu chảy nước mũi trong sau khi bị chấn thương đầu, đây có thể là nước trong óc chảy ra.
- Bạn bị suyễn, bị khí thủng (emphysema) hay đang uống những loại thuốc làm hệ miễn nhiễm bị suy.

Cách chữa:
- Khi bị sổ mũi, nước mũi đọng bên trong quá nhiều, bạn cần hỉ mũi, nên hỉ nhẹ nhàng, đừng xì quá mạnh. Nhưng nếu nước mũi chảy liên tục, bạn có thể dùng thuốc chống histamine (antihistamine) là chất gây ra triệu chứng dị ứng. Rất nhiều loại antihistamine hiện được bán tự do, không cần toa bác sĩ. Nên đọc kỹ lời dặn trên nhãn thuốc và theo đúng. Bất lợi: nhiều loại thuốc này sẽ làm bạn buồn ngủ, dật dờ. Thêm nữa, vì thuốc làm chất nhờn bớt ra, vi trùng sẽ ở trong mũi bạn lâu hơn.
Đối với trẻ nhỏ, bạn có thể dùng bầu hút (bulb syringe) có bán ở các tiệm thuốc, để hút mũi các em. Không nên tự động cho các em uống thuốc antihistamine mà nên hỏi ý kiến bác sĩ.

2. Chảy mũi phía sau
Chảy mũi phía sau là khi dòng chất nhờn chảy đằng sau mũi xuống cổ họng, thay vì chảy ra trước. Dòng chất nhờn này cũng có tác dụng lấy đi những thứ gây dị ứng và vi trùng. Bạn sẽ nuốt nó vào bụng và thải ra ngoài bằng đường tiêu hóa. Thường chúng ta vẫn nuốt chất nhờn này mà không để ý. Nhưng nếu bị ra nhiều chất nhờn quá, bạn sẽ cảm thất “có đờm trong cổ”. Đờm này làm bạn rất khó chịu, phải ho, bị đau cổ và cứ phải tằng hắng liên tục.

Cách chữa
- Tránh những thứ gây khó chịu (irritants): những thứ này thường là khói thuốc hay sự thay đổi nhiệt độ đột ngột, thí dụ như đi từ chỗ thật nóng vào vùng có máy lạnh thật mát chẳng hạn.
- Uống nhiều nước: nhiều nước giúp chất nhờn sau cổ họng loãng ra, dễ nuốt hơn.
- Dùng máy làm ẩm không khí (humidifiers): không khí khô sẽ làm chất nhờn khô lại khiến bạn khó chịu hơn. Không khí ẩm khiến chất nhờn loãng hơn.
- Xịt mũi bằng nước muối: bạn có thể mua nước muối xịt mũi ở nhà thuốc hay có thể pha chế lấy bằng cách pha 1/4 muỗng teasthingy muối trong 2 cup nước cất ấm. Dùng bầu bơm nhỏ nước muối này vào mũi.
- Đi khám bệnh: nếu bạn vẫn còn khó chịu dù đã thử mọi cách, bạn nên đi khám bệnh.

3. Nghẹt mũi
Nghẹt mũi cũng gây ra khó chịu không kém gì sổ mũi. Nguyên nhân thường cũng giống nhau: cảm, cúm, dị ứng với bụi, phấn hoa hay lông chó mèo. Nghẹt mũi cũng có thể do viêm những mạch máu nhỏ trong mũi, xẩy ra khi các mạch máu này trương nở khi gặp khi khí lạnh, đồ ăn cay, stress, vận động thân thể... Nhiều loại thuốc có thể làm khô mũi và họng như thuốc lợi tiểu, thuốc chống bệnh bồn chồn lo lắng, thuốc ngừa thai, thuốc chống bất lực như Viagra, thuốc beta blockers, thuốc chống nghẹt mũi khi dùng quá lâu ngày... Hiếm hơn, nghẹt mũi có thể gây ra do màng giữa mũi bị lệch, hay một cục bướu mọc trong mũi.

Khi nào nên lo?
Nơi người lớn và trẻ lớn, nghẹt mũi chỉ là một chuyện khó chịu nhưng đối với trẻ sơ sinh dưới 3 tháng, nghẹt mũi có thể khá nghiêm trọng vì các em có thể không bú hay thở được. Nên gọi bác sĩ nếu em bé dưới 3 tháng bị bệnh. Với trẻ lớn hơn 3 tháng, ta có thể giúp em bằng cách cho uống nhiều chất lỏng, tăng độ ẩm của không khí trong nhà, hút mũi em thường xuyên sau khi nhỏ mũi bằng dung dịch nước muối như Ocean, Nasal...

Cách chữa
- Dùng hơi nước: giống như cách “xông” người Việt mình hay dùng. Nấu một nồi nước sôi chừng 4 tới 6 cup nước, đem ra khỏi bếp, cho vào đó 3 giọt dầu gió. Cúi mặt trên nồi nước sau khi trùm đầu bằng khăn, hít hơi nước chừng 10 tới 15 phút. Coi chừng bị phỏng nếu không cẩn thận.
- Uống nhiều nước để giúp chất nhờn loãng ra. Không nên uống nước có chất caffein.
- Chicken soup đã được chứng minh là làm chất nhờn trong mũi thoát ra nhanh hơn, giúp đỡ nghẹt mũi và loại siêu vi khỏi mũi nhanh hơn.
- Nước muối: mua Ocean, Nasal ở tiệm thuốc hay pha lấy như trên đã nói. Nhỏ 1, 2 giọt vào mũi giúp đỡ nghẹt và bớt khô.
- Giải kẹp mũi (breathing strips) là những giải tự dính, được dán ngang sóng mũi, giúp mở rộng đường mũi khiến thở dễ hơn.
- Thuốc nghẹt mũi: Có thể giúp trẻ lớn và người lớn thở dễ hơn. Nhưng nếu dùng lâu quá 2, 3 ngày, ta có thể bị nghẹt nặng hơn. Ngoài ra, thuốc nghẹt mũi uống hay nhỏ vào mũi cũng có thể làm tăng huyết áp ở một số người. Thường thuốc nghẹt mũi không có tác dụng cho trẻ em nhiều lắm và có thể gây ra phản ứng phụ không tốt. Nên dùng thuốc ít thôi.

[NHAKHOA]

Làm sao tránh cúm

Bs. Nguyễn Thị Nhuận
Hàng năm cứ vào cuối thu, lá ngoài đường rụng nhiều và trên không có những đám mây bàng bạc, lòng... dân lại nôn nao lo sợ bị cúm.


Và giờ này mới đầu thu nhưng thuốc cúm đã được gửi tới hầu hết các phòng mạch. Năm nay có tới 6 nhà chế tạo thuốc, bảo đảm có đầy đủ thuốc chích ngừa cho toàn thể những ai cần chích. Số người chích ngừa năm nay sẽ tăng lên đáng kể vì hiện giờ, CDC đưa ra lời khuyên chích ngừa cúm cho tất cả các trẻ em và vị thành niên dưới 19 tuổi, cộng với số người cần chích cúm như thường lệ. Và cách tránh cúm tốt nhất vẫn là phải chích ngừa.

Dưới đây là những câu hỏi và trả lời liên quan tới việc ngừa cúm.

Lúc nào nên chích ngừa cúm?
Thường thì thuốc được gửi tới các phòng mạch hoặc clinic vào cuối tháng Chín, trước khi mùa cúm bắt đầu, khoảng cuối tháng 12 mỗi năm. Khi bác sĩ của bạn có thuốc, bạn nên tới chích ngay vì từ khi chích đến khi thuốc có hiệu quả phòng bệnh là khoảng 2 tuần. Tuy nhiên chích trễ cũng vẫn được vì mùa cúm nhiều khi kéo dài đến tháng Tư hay tháng Năm năm sau.

Chích ngừa cúm thì có chắc là sẽ không bị cúm không?
Nếu thuốc ngừa cúm mỗi năm được đoán đúng, “match” với loại siêu vi cúm đang hoành hành thì tỉ lệ hiệu quả ngừa bệnh là 70 tới 90% cho những người khỏe mạnh dưới 65 tuổi. Đối với những người lớn hơn và không sống trong nhà dưỡng lão hoặc không có những bệnh kinh niên, thuốc ngừa có hiệu quả từ 30 tới 70% trong việc ngừa phải nằm nhà thương vì cúm hay sưng phổi. Cho những người già ở nhà dưỡng lão, tỉ lệ này là 50 tới 60%, còn ngừa tử vong vì cúm thì tỉ lệ là 80%.
Trong một vài trường hợp, người đã chích ngừa vẫn có thể bị cúm nhưng bệnh nhẹ hơn nhiều và cũng ít bị những biến chứng của cúm như sưng phổi, đột quỵ tim, tai biến mạch máu não và tử vong.
Một nghiên cứu năm 2006 cho thấy thuốc ngừa cúm xịt vào mũi thay vì chích (FluMist) chỉ có hiệu quả từ 30 tới 70% ngừa bệnh cho người lớn. Tuy nhiên, một nghiên cứu khác cũng năm 2006 cho thấy dùng thuốc ngừa này cho trẻ em trong tuổi đi học giúp giảm lây lan cúm trong cộng đồng. Thuốc FluMist hiện nay có thể được dùng cho trẻ em từ 2 tuổi trở lên và không bị suyễn hay khò khè.

Tại sao lại phải chích ngừa cúm mỗi năm?
Siêu vi cúm thay đổi mỗi năm. Do đó bạn phải chích ngừa mỗi năm. Thuốc chích năm ngoái sẽ không bảo vệ bạn năm nay vì siêu vi cúm có khả năng thay đổi nhanh chóng. Một hội đồng CDC họp mỗi đầu năm để ước đoán loại siêu vi nào sẽ hoành hành trong mùa cúm sắp tới dựa trên những loại siêu vi gây cúm ngay trước đó. Các nhà chế tạo sẽ theo lời khuyên của hội đồng này để chế tạo thuốc ngừa thích hợp.

Có mấy loại thuốc ngừa cúm?

Có 2 loại:

- Thuốc chích: chứa siêu vi đã chết không có khả năng gây bệnh nhưng sẽ làm cơ thể chúng ta chế tạo ra kháng thể chống lại siêu vi cúm. Người chích thuốc ngừa có thể bị sưng và đau chỗ chích hay đau nhức khắp người và sốt chút ít. Phản ứng này chỉ kéo dài 1,2 ngày và dễ xẩy ra ở trẻ em chưa hề chích. Thuốc chích có thể được dùng cho trẻ em từ 6 tháng trở lên và người lớn. Có thể được dùng cho những người dễ bị những biến chứng của bệnh cúm như đàn bà có thai, người mắc những bệnh kinh niên.

- Thuốc xịt vào mũi: chứa một lượng siêu vi đã bị làm cho rất yếu không gây bệnh được nhưng giúp tạo ra kháng thể ở mũi và toàn cơ thể. Thuốc này chỉ được dùng cho người khỏe mạnh trong hạn tuổi từ 2 tới 49. Không được dùng cho đàn bà có thai hay người mắc bệnh kinh niên cũng như người có hệ miễn nhiễm yếu và người đang uống thuốc aspirin thường ngày.

Những ai nên ngừa cúm?
Tất cả những ai muốn tránh bị cúm đều có thể chích ngừa cúm. Cơ quan CDC khuyên nên ngừa cúm mỗi năm nếu bạn:
- Trong hạn tuổi từ 6 tháng tới 19 tuổi
- Đang có thai
- Tuổi 50 hay hơn
- Bị một bệnh kinh niên như suyễn, tiểu đường, tim, thận, phổi
- Bị hệ miễn nhiễm yếu do thuốc hay đang bị bệnh HIV
- Ở trong nhà dưỡng lão hay nơi săn sóc dài hạn
- Là người săn sóc trẻ em hay nhân viên y tế hay đang sống gần hoặc đang săn sóc người dễ bị biến chứng từ bệnh cúm.

Ai không nên chích ngừa cúm?
Nếu bạn ở vào một trong những trường hợp sau, không nên chích ngừa cúm:
- Đã từng bị phản ứng với thuốc chích ngừa trong quá khứ
- Bị phản ứng với trứng gà
- Đã từng bị hội chứng Guillain-Barre, một bệnh tự miễn nhiễm liên hệ tới thần kinh ngoài não và tủy sống trong vòng 6 tuần sau khi chích ngừa.
- Đang bị sốt.

Tại sao một số các em bé phải chích ngừa cúm hai lần trong cùng năm?
Trẻ em dưới 9 tuổi và chích ngừa cúm lần đầu cần được chích 2 lần cách nhau 4 tuần vì lần đầu chích sẽ không cho đủ kháng thể chống bệnh.

Tôi nghe nói thuốc chích ngừa cúm không hiệu nghiệm lắm cho người lớn tuổi. Vậy có nên chích cho người trên 65 tuổi không?
Ở người lớn hơn 65 tuổi, thuốc ngừa không hiệu quả lắm vì người già không làm ra kháng thể nhiều như người trẻ. Tuy vậy, có chích vẫn hơn là không chích gì cả vì thuốc ngừa cúm làm giảm nguy cơ bị những biến chứng nguy hiểm của bệnh cúm mà người già thường bị như sưng phổi, đột quỵ tim, tai biến mạch máu não, tử vong.

Còn cách nào khác ngoài chích ngừa để tránh cúm không?
Dù có chích ngừa hay không, theo những cách dưới đây sẽ giúp bạn tránh cúm:
- Rửa tay kỹ và thướng xuyên với nước và xà bông hoặc thuốc rửa tay có chứa chất cồn
- Tránh chạm tay vào mắt, mũi, miệng
- Tránh vào đám đông khi đang mùa cúm
- Che mũi và miệng bằng khăn giấy khi ho hay hắt xì.

Nếu tôi đã bị cúm, tôi còn có thể bị nữa không?
Khi đã bị cúm do một loại siêu vi nào đó gây ra, bệnh nhân sẽ có kháng thể chống lại siêu vi đó trong người. Nếu bị nhiễm lại đúng siêu vi đó, họ sẽ không bị bệnh. Nhưng nếu nhiễm cũng siêu vi đó nhưng đã biến dạng hoặc một loại siêu vi cúm khác, họ sẽ bị bệnh.

Có thuốc trụ sinh chữa bệnh cúm không?
Thuốc trụ sinh chữa cúm thường chỉ có thể làm giảm bớt triệu chứng và chiều dài của cơn bệnh chút ít. Tuy nhiên, cần phải uống những thuốc này thật sớm trong vòng 48 giờ sau khi có triệu chứng bệnh. Có một thử nghiệm nhanh để định bệnh cúm, bạn có thể hỏi bác sĩ về thử nghiệm này cũng như thuốc chữa cúm. Có 2 loại trụ sinh cúm:
- Zanamivir, tên thương mại là Relenza
- Oseltamivir, tên thương mại Tamiflu

Tác dụng phụ của các thuốc này là chóng mặt, buồn nôn, không muốn ăn, khó thở. Chúng cũng có thể đưa tới việc các siêu vi chống lại thuốc. Ngoài ra, người ta, nhất là trẻ em, còn có thể bị lẫn, tự làm thương tổn khi uống thuốc Tamiflu. Do đó bệnh nhân uống thuốc Tamiflu cần được theo dõi xem có cử chỉ khác thường không.

Uống thuốc trụ sinh cúm chưa chắc là đã giúp được nhiều. Các cách chữa cúm thông thường dưới đây sẽ làm bạn thấy dễ chịu hơn một chút:
- Nghỉ ngơi, uống chất lỏng nhiều
- Uống Tylenol, Motrin... để giảm đau nhức và sốt.

thiếu ngủ dễ mắc bệnh cảm
Saturday, January 24, 2009










WASHINGTON (Reuters) - Những người ngủ trung bình dưới 7 tiếng đồng hồ mỗi đêm thì có nguy cơ cao hơn gấp ba lần bị mắc bệnh cảm so với những người ngủ nhiều hơn, theo một cuộc nghiên cứu ở Hoa Kỳ được công bố hôm 12 Tháng Giêng.

Kết quả từ cuộc nghiên cứu này hỗ trợ cho lý thuyết nói rằng giấc ngủ là yếu tố quan trọng đối với chức năng miễn nhiễm của cơ thể, theo lời Bác Sĩ Sheldon Cohen và các đồng nghiệp thuộc trường đại học Carnegie Mellon University ở Pittsburgh.

Những người tình nguyện tham gia cuộc nghiên cứu ngủ ít thời gian hơn, hoặc nằm trằn trọc trên giường vì khó ngủ, thì có nguy cơ mắc bệnh cảm cao hơn sau khi vi-rút của bệnh này được nhỏ giọt vào mũi của họ, theo lời các nhà nghiên cứu.

Trái lại, những người ngủ nhiều hơn và ngon giấc thì cơ thể có khả năng cao hơn trong sự đề kháng chống lại vi-rút bệnh cảm, các nhà nghiên cứu viết trong phúc trình đăng trên đặc san y khoa Archives of Internal Medicine của American Medical Association (Hiệp Hội Y Khoa Mỹ).

“Tuy sự liên hệ của giấc ngủ với hệ thống miễn nhiễm là điều đã được ghi nhận từ lâu, nhưng đây là bằng chứng đầu tiên cho thấy rằng ngay cả những rối loạn tương đối nhẹ trong giấc ngủ cũng có thể ảnh hưởng tới phản ứng của cơ thể đối với vi-rút bệnh cảm,” Bác Sĩ Cohen nói trong một bản tin và thêm:

“Kết quả từ cuộc nghiên cứu này cung cấp thêm một lý do để người ta cần nên sắp đặt thời biểu hàng ngày để được hưởng một đêm nghỉ ngơi đầy đủ.”

Toán chuyên gia của Bác Sĩ Cohen đã thí nghiệm cho 153 người tình nguyện có sức khỏe lành mạnh, khiến cho họ phải tạm trú suốt năm ngày trong một khách sạn sau khi bị truyền nhiễm vi-rút bệnh cảm.

Trước đó, những người tham gia cuộc nghiên cứu được phỏng vấn hàng ngày, trong hai tuần lễ, về mô hình giấc ngủ của họ. Sau năm ngày bị cô lập, họ được thử nghiệm về những triệu chứng bệnh cảm và được thử máu để tìm kiếm những kháng thể chống vi-rút.

Những người đàn ông và đàn bà nào đã báo cáo ngủ trung bình ít hơn 7 tiếng đồng hồ mỗi đêm thì có nguy cơ cao hơn gần gấp 3 lần bị nhẩy mũi, đau cổ họng và những triệu chứng cảm khác, so với những người báo cáo ngủ trung bình 8 tiếng đồng, hoặc nhiều hơn, mỗi đêm.

Những người khó ngủ và chỉ có thể ngủ dưới 92% số thời gian nằm trên giường thì có nguy cơ bị cảm cao hơn 5 lần rưỡi so với những người dễ ngủ hơn, theo lời các nhà nghiên cứu.

Họ nói rằng sự xáo trộn của giấc ngủ có thể ảnh hưởng tới hệ thống miễn nhiễm bằng cách kích thích những chất cytokines hoặc histamines trong cơ thể.

“Những cuộc thí nghiệm trước đây tìm hiểu về sự liên hệ giữa giấc ngủ và chức năng miễn nhiễm chú trọng vào việc khảo sát những người bị rối loạn giấc ngủ, thường bắt nguồn từ những tình trạng tâm lý có thể ảnh hưởng tới những phương diện khác của sức khỏe,” Bác Sĩ Cohen nói thêm:

“Cuộc nghiên cứu này của chúng tôi cho thấy sự quan trọng của những thói quen bình thường của giấc ngủ, trong đời sống hàng ngày, đối với những người lành mạnh.” (n.m.)

[NHAKHOA]

Thận Trọng Với Thuốc Ho, Cảm Lạnh

Câu Chuyện Thầy Lang



Cảm Lạnh (Common Cold) là bệnh thường xảy ra nhất là từ tháng 11 tới tháng 4.

Trong khoảng thời gian này, bệnh xuất hiện với ba cao điểm: Vào mùa Thu khi trẻ em bắt đầu đi học rồi giữa mùa Đông và cuối cùng là vào mùa Xuân khi mà mọi người tưởng là đã không còn bị cảm lạnh viếng thăm.

Cũng như bệnh Cúm (Flu), cảm lạnh do virus gây ra với cả vài trăm loại khác nhau nhưng nhóm rhinovirus (virus mũi) là thường thấy hơn cả.

Như tên gọi, virus này xâm nhập cơ thể qua mũi và miệng.

Virus nằm trong các giọt nước nhỏ li ti từ miệng mũi bệnh nhân thoát ra khi họ ho, hắt xì hơi hoặc nói. Chúng bay lởn vởn trong trông khí cả mấy tiếng đồng hồ và người lành hít phải là mang bệnh.

Virus cũng lây lan qua các đồ dùng của bệnh nhân như điện thoại, khăn mặt, bát đĩa, bàn viết máy điện toán… Sờ, đụng chạm vào các vật dụng đó rồi đưa tay lên miệng, lên mũi là mắc cảm lạnh ngay.

Hiện nay, chưa có vaccine ngừa cảm lạnh.

Phương thức phòng bệnh giản dị và hữu hiệu là không tiếp cận quá gần với người bệnh, bệnh nhân che miệng mũi khi ho; rửa tay thường xuyên; không dùng chung cật dụng với bệnh nhân, nghỉ ngơi tại nhà khi mắc bệnh, uống nhiều nước.

Trẻ em từ 1 tới 5 tuổi thường hay bị cảm lạnh cả chục lần mỗi năm và cũng thường hay bị các biến chứng như sưng phổi, viêm tai trong, viêm phế quản. Lý do là hệ miễn dịch của các em chưa mạnh, các em cũng hay tụ tập tại nhà giữ trẻ, mẫu giáo, rồi cũng chưa có thói quen rửa tay, che mũi miệng như người lớn.

Người lớn ít bị cảm lạnh hơn, nhưng cũng được virus tới thăm dăm sáu lần mỗi năm. Với họ, sự mệt mỏi thể xác, căng thẳng tinh thần, kém dinh dưỡng là những rủi ro khiến cảm lạnh dễ xảy ra, vì sức đề kháng miễn nhiễm suy giảm.

Cũng có nhiều ngộ nhân cho là gặp luồng gió độc từ phương Bắc thổi tới, phơi dầu trong mưa, tắm nước lạnh buổi sang gây ra cảm lạnh. Nhưng đó cũng chỉ là do truyền khẩu kể lại, chứ nếu không có virus thì cũng không bị bệnh này.

Kể từ khi xâm nhập mũi miệng, virus cần từ 1 đến 4 ngày để âm thầm bố trí rồi ra mặt gây bệnh. Đây là thời kỳ mà y học gọi là ủ bệnh (incubation period) và cũng là lúc mà bệnh lan truyền mạnh mẽ sang người khác.

Mới đầu, bệnh nhân cảm thấy một chút mơ hồ uể oải mệt mỏi, giảm năng lực hoạt động, nhức xương nhức thịt… Vài ngày sau thì sự hành hạ của virus rõ ràng, khó chịu hơn.

Khởi thủy là mũi nghẹt và khô. Nghẹt vì sung huyết tĩnh mạch màng niêm ở mũi khiến cho bệnh nhân khó thở.

Rồi tới chẩy nước nhớt từ mũi, dấu hiệu tiêu biểu của cảm lạnh. Nước mũi có thể loãng rồi trở nên đặc xệt, màu vàng hoặc xanh có lẩn bạch huyết cầu chông cự với virus. Khi vi khuẩn trong mũi tái hoạt động thì nước mũi chuyển sang mầu xanh nhạt. Hiện tượng này tuy gây khó chịu nhưng công bình mà nói nó lại có ích để loại bỏ các virus mai phục trong mũi. Nếu không bị tống xuất, chúng sẽ xâm nhập cuống họng, lan ra các xoang ở mặt hoặc chạy tọt vô phổi gây viêm nhiễm.

Vào thanh quản, virus gây viêm cơ quan phát âm này, dọng nói khan khan. Xuống họng, virus gây đau khiến cho bệnh nhân không muốn cả nuốt thức ăn lẫn nói. Xương mặt có mấy cái xoang thông với mũi và miệng. Rhinovirus cũng có thể lan tới và gây viêm xoang, tắc nghẽn ống thông. Bệnh nhân cảm thấy đầy đầy và đau nhức trên đầu, trên mặt. Phù viêm xoang cũng là dấu hiệu khó chịu nhất cho người bệnh.

Ngoài ra bệnh nhân cũng bị ho, lên cơn nóng số nhẹ (102◦F hoặc 39◦C), chẩy nước mắt, mệt mỏi, không muốn làm việc gì, chỉ muốn nằm. Ho là phản ứng tự nhiên của cơ thể khi có vật gì như đàm nhớt, bụi bặm hiện diện ở họng. Ho là để tống xuất vật này ra.

Thường thường các dấu hiệu của cảm lạnh chỉ kéo dài từ 5 tới 7 ngày. Một số ít bệnh nhân có biến chứng như viêm tai trong, viêm xoang, viêm họng, sưng phổi, viêm phế quản, khò khè như hen suyễn.

Người lớn nên đi bác sĩ khám bệnh nếu có các dấu hiệu như nóng sốt trên 102◦F hoặc 39◦C, đau nhức cơ thể, đổ mồ hôi, ho ra đàm có màu xanh, sưng hạch cổ, đau xoang mặt.

Với cháu bé, đi bác sĩ ngay nếu có nóng sốt cao, run lạnh, ho liên tục, nôn ói, đau tai, đau bụng, khó thở, không ngủ được, khóc luôn miệng.

Về điều trị cảm lạnh, có mấy điều quan trọng cần được mọi người lưu ý:

-Không có phương thức nào trị khỏi được cảm lạnh

-Kháng sinh không công hiệu với virus gây cảm lạnh.

-Thuốc chống cảm, ho, nghẹt mũi trên thị trường không những không làm cảm lạnh lành hoặc mau chấm dứt mà còn có nhiều tác dụng phụ cần biết để tránh.

Trên thị trường có cả trăm loại thuốc chữa cảm lạnh được quảng cáo, vì nhu cầu của dân chúng quá cao và là có thực. Cứ thấy hắt hơi sổ mũi ho là bổ nháo bổ nhào ra tiệm thuốc Tây mua thuốc. Thuốc do các viện bào chế uy tín sản xuất cũng có mà thuốc "dỏm" vô danh cũng nhiều. Lại còn thuốc quáng cáo là có thêm vitamin, khoáng chất, antioxidant... Bệnh nhân hoa cả mắt không biết lựa thứ nào.

Theo các nhà chuyên môn y tế, trong đa số các trường hợp, không cần thuốc men mà chỉ cần áp dụng vài sự tự chăm sóc là bệnh cũng qua đi. Vì bản chất của cảm lạnh là vậy: Có vẻ như hung dữ nhưng hiền như “ma sơ”, tiền hung hậu cát. Nếu thấy cần có thuốc để giảm bệnh thì cân nhắc coi dấu hiệu nào cần đến thuốc, thuốc gì, dùng bao lâu và liệu có phản ứng phụ nào không.

Có 3 loại thuốc để giảm dấu hiệu cảm lạnh:

1-Thuốc chống nghẹt mũi

Hoạt chất chính của thuốc này là một chất tổng hợp tương tự như epinephrine (adrenaline) do phần tủy tuyến thượng thận tiết ra. Cả hai thứ có tác dụng làm co mạch máu. Tại mũi, thuốc làm giảm sung huyết, niêm mạc xẹp xuống, lỗ mũi thông, bệnh nhân thở dễ dàng. Nhưng thuốc cũng làm nhịp tim nhanh, tăng áp xuất huyết ở người đang bị cao huyết áp, kích thích thần kinh với sợ hãi, nóng nảy, run tay, khó ngủ, chóng mặt, nhức đầu, đổ mồ hôi, nôn ói… Đang bị cao huyết áp, bệnh tim mạch, tiểu đường không nên uống thuốc này nếu chưa hỏi ý kiến bác sĩ.

Có hai dạng thuốc: Thuốc uống hoặc nhỏ xịt vào mũi.

a-Thuốc nhỏ xịt, hít vào mũi

Nhiều người, ngay cả bác sĩ dược sĩ, thích dạng này vì thuốc tác dụng trực tiếp vào mũi nhanh hơn, ít gây ra tác dụng phụ cho cơ thể cũng như ít có tương tác với thuốc trị bệnh khác.

Tuy nhiên dạng này thường gây ra mấy rủi ro như:

-Tác dụng ngược lại (rebound action), mũi nghẹt hơn khi tác dụng của thuốc hết. Để bớt nghẹt mũi, bệnh nhân phải dùng thuốc thường xuyên hơn, thậm chí tăng liều lượng. Lâu ngày có thể ghiền thuốc xịt, thuốc nhỏ mũi.

-Một vấn đề nữa là dùng nhiều, các sợi tóc bé tí ở mũi có nhiệm vụ ngăn cản vi khuẩn, bụi bậm vào mũi, sẽ bị hủy hoại, con người dễ bị bệnh. Đó là hiện tượng viêm mũi do thuốc (Rhinitis medicamentosa)

Thuốc không nên dùng ở cháu bé, trẻ em vì thường gây ra nhiều tác dụng ngoại ý như tăng huyết áp, ảnh hưởng tới tim. Với các em, nghẹt mũi được giải quyết dễ dàng với vài giọt nước muối sinh lý, nhỏ vào lỗ mũi dăm lần trong ngày.

b-Thuốc uống

Thuốc uống có thể là nước hoặc viên. Khi uống vào, thuốc sẽ đi qua qua nhiều cơ quan trong cơ thể trước khi có tác dụng trên mũi. Do đó, thuốc sẽ gây ra tác dụng phụ tại các nơi này.

Lợi điểm trước hết của thuốc uống là không gây ra hiện tượng nhờn thuốc và viêm mũi do thuốc. Ngoài ra, tác dụng của thuốc lâu hơn, có khi cả 12 giờ, bệnh nhân chỉ uống hai lần/ngày là đủ. Thuốc ảnh hưởng lên niêm mạc ở mũi, miệng, các xoang cho nên người bệnh bớt khó chịu hơn.

Thuốc chống nghẹt mũi thường dùng là pseudoephedrine hoặc phenylephrine.

2-Thuốc chống đau, giảm nóng sốt.

Đau mình, nhức đầu là chuyện thường xảy ra khi bị cảm lạnh, nhưng may mắn là chúng không kéo dài quá vài ngày và không quá dằn vặt.

Thuốc thường dùng là acetaminophen, ibuprofen rồi đến aspirin.

Aspirin thường gây ra xuất huyết bao tử nên cần dè dặt. Cũng nên nhớ là không bao giờ cho các cháu dưới 12 tuổi dùng aspirin, vì có thể gây ra hội chứng Reye, tổn thương thần kinh, đôi khi chết người.

Acetaminophen hoặc paracetamol được dùng nhiều hơn vì tương đối an toàn. Tuy nhiên không dùng quá thường và quá liều lượng chỉ định để tránh tổn thương cho gan. Thuốc có trong nhiều dạng thuốc chống cảm lạnh khác nhau, cho nên cần coi kỹ nhãn hiệu để tránh ngộ độc do quá liều lượng cho trẻ em.

3-Thuốc ho

Ho không phải là một bệnh mà chỉ là triệu chứng của một bệnh nào đó trong cơ thể. Ho cũng là một phản ứng tự nhiên khi có chất kích thích ở họng, như nhớt từ mũi từ miệng, vật lạ từ ngoài bay vào họng. Ho là để tống xuất các vật này ra ngoài. Nhiều bệnh nhân sau giải phẫu còn được khuyến khích ho để thông đàm, loại vi khuẩn.

Nhưng cảm lạnh mà ho liên tục thì quả là cũng đau ngực, khó chịu. Do đó mới có thuốc chống giảm ho.Có thể là ho khan hoặc ho ra đàm và với nhiều người, thuốc ho đều có thể phần nào làm nhẹ.

Tuy nhiên, nhiều bác sĩ có ý kiến là không nên uống thuốc ho, vì thuốc không chữa được nguyên nhân gây ra ho, hôi khi lại tạo ra tác dụng phụ không muốn, đặc biệt là ở trẻ em.

Cơ quan Thực-Dược Phẩm Hoa Kỳ khuyến khích không nên dùng thuốc cảm ho ở trẻ em dưới 2 tuổi. Các viện bào chế cũng tự nguyện ghi cảnh báo lên nhãn hiệu là không nên cho trẻ em dưới 4 tuổi dùng thuôc cảm ho bán tự do trên thị trường. Sự ngộ độc khi các em uống quá liều lượng có thể đưa tới tử vong.

Ho khi cảm lạnh chỉ kéo dài vài tuần. Nếu ho quá lâu, lại ra đàm có màu thì nên đi khám bệnh ngay, vì có thể bị bội nhiễm, vi khuẩn, sưng phổi.

Thuốc ho thường dùng là Dextromethorphan, Guaifendesin.

Ngoài các thuốc kể trên, một số người còn dùng thêm thuốc chống dị ừng diphenhydramine, sinh tố C, kẽm (zinc), và cho hay cảm lạnh cũng bớt quấy rầy.

Kháng sinh tuyệt đố không có vai trò nào, trừ khi bị bội nhiễm vi khuẩn, sưng phổi.

Cảm lạnh ở trẻ em

Với trẻ em, các nhà chuyên môn đề nghị là:

-Để các cháu nghỉ ngơi thoải mái. Nếu ở tuổi mẫu giáo, đi học nên giữ em ở nhà. Không tiếp xúc với em bé khác để tránh lan truyền.

-Tránh sống trong môi trường có khói thuốc lá.

-Cho các cháu uống nhiều nước (cam…) để làm loãng đàm rãi, nước mũi cũng như tránh khô nước vì nóng sốt, chẩy nước mũi, nhất là khi cháu tiêu chẩy, nôn ói..

-Cho các cháu dùng thêm nước súp gà nóng có chất cysteine có tác dụng giảm nghẹt mũi.

-Với cháu không bú sữa mẹ và bú bình, nên giới hạn sữa vài ngày, vì sữa làm nhớt mũi khô, khó loại bỏ.

-Không khí trong phòng khô làm giảm sức đề kháng với bệnh nhiễm. Dùng máy phun bụi nước để giảm kích thích mũi, tránh khô khó thở. Nhớ không hướng bụi nước vào giường các cháu. Muốn tránh meo mốc, nên thay nước mỗi ngày và rửa máy bơm bụi nước theo đúng hướng dẫn của nhà sản xuất.

-Khi cháu bị nghẹt mũi, nhỏ vài giọt nước muối sinh lý vào một lỗ mũi để làm loãng nhớt, rồi cũng làm như vậy ở lỗ mũi bên kia. Hút nhớt mũi với ống hút làm bằng cao su. Nước muối này có thể mua ở tiệm thuốc tây hoặc làm lấy ở nhà với một chút muối và nửa ly nước lã tinh khiết. Có thể dùng nước muối ở mọi tuổi, ngay cả bé sơ sinh.

-Cũng có thể đặt cháu nằm úp trên đùi mình, lấy bàn tay vỗ nhẽ vào lưng hoặc để cháu ngồi trên lòng, hơi cong người về phía trước, lấy bàn tay dập nhẹ lên lưng.

-Thoa một chút petroleum gel Vaseline quanh lỗ mũi để tránh cho da khỏi bị viêm do nước mũi kích thích.

-Để bớt ho: ½ thìa mật ong cho bé từ 2-5 tuổi, 1 thìa từ 6-11 tuổi, 2 thìa cho cháu từ 12 tuổi trở lên. Đừng cho trẻ dưới 1 tuổi dung mật ong vì không an toàn.

-Với trẻ trên 4 tuổi có thể cho kẹo ho (không bao giờ cho trẻ dưới 4 tuổi, sợ hóc nghẹn).

-Nếu các cháu kêu đau khô cố: Cháu lớn cho súc miệng với nước muối hoặc vài giọt dung dịch 1 thìa nước chanh pha với 2 thìa mật ong để họng bớt kích thích. Trẻ trên 4 tuổi có thể ngậm kẹo ho.

-Giữ đầu cháu cao và ở vị trí ngồi nhiều hơn để giúp loại đàm nhớt.

Nếu sau ba bốn ngày mà cháu không bớt, lại có nóng sốt cao, đau họng, nôn ói… nên đưa cháu đi bác sĩ ngay.

Bác Sĩ Nguyễn Ý Đức
Texas-Hoa Kỳ

[NHAKHOA]

Tại sao bệnh Cúm không thanh toán được mà cũng không chữa được?
Nguyễn Đình Nguyên

Ngày 12/05/2009, giờ Paris- Lúc 11 giờ, có 5251 người bị cúm heo trong số đó có 61 người tử vong trong số 30 nước trên thế giới. Lúc 18 giờ 30, số nạn nhân tăng lên tới 5885 trong số đó có 63 người chết (Mexico: 58, USA: 3 , Canada: 1, Costa Rica: 1). Lúc 23 giờ thì con số lên 5914 và 33 nước bị nhiễm virus. Pháp có 13 trường hợp nhiễm bệnh. OMS (Organisation Mondiale de la Santé, Tổ chức sức khoẻ thế giới) tính bằng toán, thì tại Mexico có thể lên tới 32 ngàn người nhiễm cúm.- Vietsciences.

Những bài cùng tác giả

Bệnh cúm đã được ông tổ của y khoa hiện đại -Hippocrate mô tả từ năm 420 tr.CN. Tuy nhiên chỉ cho đến cuối thế kỷ 16 thì đại dịch cúm ở người mới xuất hiện, và lần lượt sau đó gần như thế kỷ nào cũng có các trận đại dịch cúm xảy ra. Gần đây nhất, thể kỷ 20, nhân loại hứng chịu ba trận đại dịch cúm: 1918, 1957 và 1968. Khoa học y học hiện đại hiểu biết gần như rất rõ ràng về đặc tính sinh hoá học của virus cúm, thế nhưng cho đến nay, bệnh cúm vẫn được coi là một bệnh không chữa được căn nguyên, chỉ điều trị triệu chứng và chúng ta cũng chưa thanh toán được bệnh cúm nếu không nói là không thể. Tại sao lại như vậy, hy vọng bài viết này giúp cho chúng ta hiểu biết rõ về loại virus này để có thể “sống chung với lũ”.

Virus cúm: cấu trúc và đặc điểm sinh học

Virus được xếp trong nhóm các tác nhân gây nhiễm trùng, có cấu trúc rất rất nhỏ so với vi khuẩn, nên được gọi là siêu vi khuẩn hay virus. Cũng giống như các giống và loài khác, virus cũng có nhiều loại dựa vào cấu trúc phân tử và mỗi loại cũng có nhiều phân nhóm nhỏ.

Virus cúm là nhóm có cấu trúc di truyền chỉ có một nhánh đơn RNA chứ không phải nhánh kép DNA như vi khuẩn hoặc nhân tế bào các loại khác. Virus cúm có nhiều phân nhóm nhỏ, giống như người có chủng tộc gốc Á, Âu, Phi…Phân nhóm này dựa vào cấu trúc kháng nguyên đặc trưng trên bề mặt của nó, như nước da màu tóc ở người. Có ba loại kháng nguyên bề mặt đặc trưng của virus cúm đó là M1 (matrix), HA (hemagglutinin) và NA (neuraminidase).

Dựa vào sự khác biệt chính trên kháng nguyên M1 người ta phân virus cúm thành ba nhóm A, B và C. Một điều cần biết, cho đến nay bằng chứng cho thấy rằng tất cả các dòng virus cúm gây bệnh ở bất kỳ động vật nào, kể cả con người đều xuất phát từ loại thuỷ cầm và lông vũ (trong 10 giống loài khác nhau), và nhóm virus cúm nguyên thuỷ đều là virus thuộc nhóm A. Virus nhóm B và C là loại tiến hoá từ A, và virus B và C chỉ gây bệnh ở người mà không có gây bệnh cúm ở động vật; chỉ có rất hiếm một vài đợt lẻ tẻ, người ta tìm thấy virus cúm C gây bệnh ở heo. Và theo sự tiến hoá đó, virus cúm B và C gây bệnh cúm ở người rất nhẹ, nhẹ nhất là C, như gây ra chứng cảm thông thường, không có gì đáng kể. Chỉ có cúm A mới là loại có khả năng gây bệnh nặng.

Chính vì thế mà virus cúm nhóm A được quan tâm và nghiên cứu nhiều nhất. Dựa trên đặc điểm cấu trúc của kháng nguyên HA và NA, người ta lại phân cúm A thành những phụ nhóm nữa: HA có 16 phụ nhóm và NA có 9 phụ nhóm. Về mặt lý thuyết, chúng ta có thể có 16 x 9 = 144 loại virus cúm A khác nhau dựa vào phụ nhóm H và N, nhưng trên thực tế chưa có nhiều như vậy, tuỳ thuộc vào sự tiến hoá cũng như khả năng gây bệnh của nó. Tất cả 144 phân nhóm virus A này đều có mặt ở chim, tuy nhiên chỉ có H1, H2, H3, H5, H7 và H9 và N1, N2 và N7 thì có thể lây nhiễm sang người, nhưng cho đến hiện nay chỉ còn có thể thấy H1, H2, H3 và N1 và N2 là còn tồn tại và biến thể lây nhiễm giữa người với người mà thôi. Đối với H5N1 chỉ mới cho thấy có khả năng lây trực tiếp giữa loài lông vũ và người, rồi dừng ở đó, chứ chưa có bằng chứng lây từ người này sang người khác

Virus cúm nhóm A, chứa 8 đoạn ARN

Virus cúm A loại đầu tiên được xác định đó là A(H1N1), và loại này được cho có nguồn gốc từ heo, nhưng cũng đã được nhiễm từ loại lông vũ (có chứa mầm bệnh không mắc bệnh) sang gây bệnh cho heo; từ heo nó chuyển sang lây cho người, thích nghi ở cơ thể người và lây cho nhau, tạo nên đại dịch cúm 1918. Sơ đồ dưới đây cho thấy sự tiến hoá của virus A. Và như thế trong quá trình tiến hoá đó, có thể có loại mới sinh ra nhưng cũng có loại cũ mất đi, không còn tồn tại nữa, ví dụ như virus A(H3N2)- tác nhân gây đại dịch cúm 1968, hiện không còn tìm thấy. H2N2 là tác nhân gây đại dịch cúm 1957, H1N1 thì từ lúc xuất hiện cho đến nay vẫn tồn tại, nhưng lại thay đổi chút ít về bề mặt, có nghĩa là vẫn thuộc phụ nhóm H1N1, nhưng nó khác đi nhiều, ví như cũng một con người đó, nhưng họ thay đổi thời trang khác nhau theo thời gian.

Một đặc điểm đáng lưu ý nhất của virus cúm nhóm A là khả năng biến đổi đặc tính của H và N rất nhanh, dù dưới một tác động rất ít.

Virus cúm nhóm A có sự giao lưu giữa các loại khác nhau, nhưng chủ yếu là giữa ba loài: nguồn chính là thuỷ cầm và lông vũ. Virus A từ loại này có thể nhảy sang thích nghi và gây bệnh trực tiếp cho heo hoặc cho người (cúm gia cầm); từ heo lây sang người, nhưng chưa có bằng chứng thấy có sự lây ngược giữa người với chim và heo với chim; có bằng chứng cho thấy có thể virus cúm cũng lây ngược từ người sang heo.

Và như vậy, cơ thể heo gần như là một nhà máy trung gian, tiếp nhận virus cúm cả từ loài thuỷ cầm, lông vũ và người vào cơ thể của nó, rồi từ đó nó trộn lẫn, giao chéo sinh ra dòng virus cúm A mới, kể cả cùng phân nhóm hay khác phân nhóm.

Tại sao không thể thanh toán được bệnh cúm?

Cơ thể con người khi bị nhiễm trùng, có một cơ chế bảo vệ đặc hiệu, để sao cho lần sau nhiễm bệnh đó trở lại hoặc không phát bệnh hoặc nhẹ đi, gọi là quá trình tạo miễn dịch và được miễn dịch. Thí dụ như khi người ta bị nhiễm vi trùng lao lần đầu, cơ thể có thể bị bệnh hoặc không, nhưng cơ thể có khả năng nhận dạng vi trùng lao và sản sinh ra một chất gọi là kháng thể chống lại vi trùng lao này. Lần thứ hai vi trùng lao thâm nhập lại, thì các kháng thể này sẽ ra “chiến đấu” và tiêu diệt vi trùng lao, giúp cho cơ thể không bị bệnh hoặc nếu có cũng nhẹ.

Dựa trên nguyên lý miễn dịch này mà chúng ta tạo ra vaccine, tức là chủ động cho cơ thể tiếp xúc với loại vi trùng gây bệnh trước chỉ ở mức độ nhẹ, hay chỉ cho tiếp xúc với kháng nguyên của vi trùng đó thôi, cơ thể tạo sẵn cho mình kháng thể, rồi lần nhiễm thứ hai sẽ không bị hoặc bị nhẹ.

Như vậy chúng ta có thể thấy rằng, đối với một loại vi trùng nào có cấu trúc bền vững, và ổn định, thì chúng ta chỉ cần cho chích vaccine một lần thôi, lần sau vi trùng đó vào cơ thể là chết ngay, rồi sau đó không còn nơi để cư trú nữa, và tiệt chủng. Trên thế giới, vi khuẩn loại này rất ít, chỉ có thể có đó là đậu mùa, bại liệt. Đó là lý do tại sao thế giới đã thanh toán được bệnh đậu mùa từ 1979 và đang tiến tới thanh toán bệnh bại liệt.

Trong khi đó, các vi trùng còn lại, sau một lần vào cơ thể, bị cơ thể đánh “tơi bời” chúng sẽ tìm cách thích nghi để tồn tại, bằng cách phải thay hình đổi dạng, như vậy dù cơ thể có kháng thể rồi, nhưng lần xâm nhập sau con vi trùng đã khác, cơ thể chúng ta không kịp nhận dạng được nó, chúng ta lại bị bệnh mặc dù đã tiêm phòng.

Như đã nói trên, virus cúm A là một loại virus cúm có khả năng thay hình đổi dạng và thích nghi rất nhanh, mỗi mùa mỗi năm chúng hiện diện ở một hình thức khác của cùng một phân nhóm hoặc một phân nhóm khác. Cùng một loại H1N1 nhưng ở địa dư khác nhau, nó cũng khác nhau.

Thí dụ A/Memphis/8/88(H3N2), có nghĩa là virus cúm A(H3N2) nhưng tìm được ở Memphis (Mỹ), gắn nhãn số 8, và phát hiện vào năm 1988. Cho nên, dù chúng ta có sản xuất ra bao nhiêu loại vaccine cúm đi nữa, chúng ta cũng chỉ dự đoán chứ không thể biết trước được mùa cúm (đông xuân) năm sau loại cúm A nào sẽ hiện diện trong hằng hà sa số phân nhóm cúm A. May lắm là chúng ta có thể tạo được một lượng kháng thể có thể đối kháng một phần nào đó khi virus cúm xâm nhập hoặc virus có cấu trúc tương đồng, thì cơ thể có thể không mắc bệnh hoặc bị nhẹ. Một khó khăn nữa là ngay cả chúng ta chế và sử dụng vaccine, đó lại là một nguy cơ kích thích cho con virus cúm A nó biến đổi nhanh lẹ hơn và có thể chuyển sang dạng nguy hiểm hơn, nhưng cũng có thể nhẹ hơn để cùng tồn tại như virus cúm B và cúm C chẳng hạn.

Xét về mặt nghiêm trọng nó hoàn toàn phụ thuộc vào sự ổn định hay biến đổi của kháng nguyên bề mặt này của con virus cúm. virus cúm B và C là loại tiến hoá “cao cấp” nhất và đã ổn định, chỉ lây bệnh ở người nên con người đã quen và có kháng thể đẻ chống lại nó, nên có nhiễm cũng chỉ nhẹ qua loa.

Với đặc tính biến đổi liên tục, nên virus cúm A luôn tránh được sự đề kháng của vật chủ, và nếu là loại mới xuất hiện và gây bệnh ở người thì mức độ sẽ nặng.

Như vậy nếu một loại virus cúm A dòng mới-chưa từng thấy trước đây xuất hiện, thích nghi được ở người, lây lan giữa người và người, tiến đến lan rộng, là một nguy cơ đại dịch và khi đó cảnh báo đại dịch được phát động.

Một chủng mới của tác nhân gây đợt dịch cúm nặng đang hoành hành ở Mexico, Mỹ và 13 quốc gia khác trong dòng H1N1 kỳ này là virus A/Veracruz/2009(H1N1), tức là virus này nhóm A, mới phát hiện vào năm 2009 lần đầu tiên ở Veracruz (Mexico) thuộc nhóm H1N1 (gọi tắt là V09, theo quy định của giới virus học). Hơn nữa H1N1 này là chủng cúm có nguồn gốc từ heo, đã tiến hoá thành các dòng gây bệnh riêng biệt cho người, heo và chim chóc. Tuy nhiên, với H1N1 này, người ta tìm thấy có sự tích hợp giữa gene của kháng nguyên HA giống với virus ở heo tại Mỹ năm 1999, còn cấu trúc NA và M1 lại giống với virus gây bệnh cho heo ở Âu châu. Chính vì loại virus mới mẻ này mà chúng ta đang đứng trước một nguy cơ đại dịch toàn cầu.

Vì lẽ đó, cho đến nay khoa học vẫn còn chịu bó tay trước các đợt cúm hàng năm, cứ đến hẹn lại lên, không nặng thì nhẹ nhưng không có cách nào ngăn cản được, chỉ cố gắng giảm thiểu mức nguy hại của chúng mà thôi.

Tại sao bệnh cúm không trị được?

Không chỉ chúng ta không thể trị được bệnh cúm ở người mà các loại bệnh do virus nói chung gây nên, khoa học đều “bó tay”. Cần biết qua cơ chế tấn công của virus vào vật chủ- như người để hiểu được lý do này.

Đối với vi khuẩn, khi vào cơ thể chúng lưu thông theo tuần hoàn, hoặc sinh sôi nảy nở ở đó hoặc cư trú vào một cơ quan hay một nơi nào đó trong cơ thể để sinh sôi nảy nở và với một số lượng nhất định nào đó sẽ gây bệnh thông qua việc phóng thích độc tố hay tiêu hao chất liệu sống của cơ thể. Kháng sinh được điều chế có tác dụng khi đưa vào cơ thể sẽ lưu thông trong máu hoặc được đưa đến đúng nơi có vi khuẩn trú ngụ, tại đó kháng sinh có thể diệt vi khuẩn (gọi là kháng sinh có tác dụng diệt khuẩn) hay kiềm hãm sự phát triển của vi khuẩn (kháng sinh kiềm khuẩn), có loại có tác dụng cả hai. Như thế, vi khuẩn sẽ bị tiêu diệt hay bị bất hoạt, cơ thể sẽ dần hồi phục và khỏi bệnh.

Quy trình virus tấn công, xâm nhập vào tế bào người, nhân lên và tạo virus mới

Ngược lại, virus (hay siêu vi khuẩn) có cơ chế phát triển trong cơ thể vật chủ hoàn toàn khác với vi khuẩn. Virus cúm xâm nhập qua đường mũi họng và tấn công vào cơ thể người hay vật vào đường hô hấp trên. Sau khi xâm nhập vào cơ thể, virus không sinh sôi ngay trong dòng máu hay tại một nơi nào đó, mà từng con một, đến gắn vào màng tế bào, với virus cúm A là các tế bào của hệ hô hấp. Sau đó chúng mới đục lỗ các màng tế bào của người và phóng thích cái nhân RNA của mình, gửi vào tế bào người. Tất cả đồng loạt như vậy. Sau khi gửi nhân vào tế bào người rồi, thì nhân này mới sinh sôi nảy nở trong lòng từng tế bào của người, rồi lại phát tán ra bên ngoài. Với một cơ chế tấn công quá đặc biệt như vậy, chúng ta không có cách nào trị được chúng cả. Vì một lẽ đơn giản thuốc dùng phải diệt hoặc kiềm hãm được virus, mà chúng lại trốn cả ở trong tế bào của con người, và chúng ta không thể diệt tế bào của mình để giết con virus, giống như “ném chuột vỡ lọ cổ” vậy!

Câu hỏi được đặt ra là tại sao vẫn có thuốc trị virus, vậy nó hoạt động như thế nào? Thực sự là không có thuốc trị hay diệt được virus mà chỉ có kiềm hãm khả năng tăng sinh của virus sau khi chui vào tế bào của cơ thể mà thôi.

Như đã đề cập ở trên, cấu trúc bề mặt virus cúm có ba loại kháng nguyên: M1, H và N.

Kháng nguyên M1 có tác dụng gắn các phân đoạn di truyền của virus; HA đóng vai trò kết gắn virus vào các thụ thể (receptors) của vật chủ (người) và hoà vào màng tế bào của vật chủ để tiến hành chu kỳ nhân bản. Còn NA thì được cho rằng có vai trò giải phóng các thế hệ virus con cháu đó ra khỏi các tế bào của vật chủ và trợ giúp cho các virus có thể xâm nhập được vào lớp màng bọc ở các tế bào biểu mô hô hấp.

Dựa vào đặc tính này mà các thuốc chống virus được sản xuất. Hiện nay trên thị trường có hai nhóm chính, nhóm thuốc có tác dụng ức chế M1. Nhưng loại này rất dễ bị virus cúm A kháng lại, không những vậy mà chúng còn có khả năng tạo ra một gene đề kháng với thuốc này di truyền lại cho thế hệ con cháu. Do đó loại thuốc được cho là có tác dụng nhât đối với virus cúm nhóm A hiện nay là loại ức chế NA, đó là ra zanamivir có biệt dược là Relenza (loại hít vào mũi) và oseltamivir có biệt dược là Tamiflu (viên uống). Chính vì có khả năng ức chế NA, nên chúng ức chế sự tăng sinh của virus trong cơ thể người bệnh.

Nhưng như đã đề cập, thuốc chỉ có tác dụng khi virus mới xâm nhập vào cơ thể, thời gian đó chỉ diễn ra khoảng 48-72 giờ đầu, khi virus chưa chui vào trong tế bào của người. Nhưng đó lại là thời gian ủ bệnh, tức là người bệnh chưa có triệu chứng gì cả, không thể biết mà uống thuốc được. Khi người bệnh bắt đầu ho, sốt, sổ mũi thì khi đó, gần như virus đã xâm nhập vào trong tế bào rồi, mới bắt đầu uống thuốc thì mức độ tác dụng của nó không còn nữa.

Thuốc chống virus Tamiflu và Relenza có ngăn ngừa được đại dịch không?

Câu trả lời là chưa có bằng chứng. Tên gọi đại dịch cúm là để nói lên tầm vóc nguy hiểm của nó ở chỗ nó có thể gây tử vong ở số lượng lớn, trên nhiều quốc gia trong một thời gian ngắn.

Cho đến nay, tất cả các nghiên cứu cho thấy rằng Tamiflu chỉ có tác dụng làm giảm triệu chứng và có khả năng rút ngắn ngày bị bệnh hơn là làm giảm bớt độ nguy kịch của triệu chứng. Dùng Tamiflu không làm giảm được số lượng bệnh nhân tử vong do cúm A so với người không dùng, trong khi đó mục đích chặn đại dịch cúm là làm giảm số lượng tử vong do cúm. Hơn nữa, sử dụng Tamiflu cũng cho thấy không có hiệu quả kinh tế trên bình diện quốc gia. Cho nên, Tamiflu chỉ được chỉ định cho một số bệnh nhân nào đó chứ không thể sử dụng đại trà, không dùng để phòng ngừa, vì có thể sinh kháng thuốc. Đã có bằng chứng cho thấy virus cúm A(H1N1) kháng lại Tamiflu, đặc biệt dòng H1N1 gây bệnh ở châu Âu. Và rõ ràng, cũng không nên coi nặng Tamiflu là phương tiện cứu cánh để ngăn ngừa một vụ đại dịch.

Vaccine cho loại cúm mới xuất hiện không thể có sớm được, mà cần phải có thời gian. Trong khi đợi được một loại vaccine mới ra đời thì có thể con virus cúm A đã thay hình đổi dạng rồi. Nhưng nhiều chuyên gia cho rằng ít ra cũng tạo được một sự đề kháng nào đó đối với virus cúm A dù không phải đúng loại. Tuy nhiên, cũng phải nghĩ đến một khả năng kích thích cho virus cúm biến đổi sớm hơn.

Ngăn ngừa bị nhiễm cúm và ngăn ngừa đại dịch cúm nó hoàn toàn phụ thuộc vào phương pháp phòng bệnh nhiễm trùng căn bản. Đó là phát hiện sớm, cách ly người bệnh, xử trí hạn chế lây lan trong cộng đồng. Thực hành vệ sinh cá nhân, đặc biệt rửa tay sạch sẽ bằng xà phòng, không nên có thói quen đưa tay lên vuốt mặt hay ngoáy mũi. Giữ chế độ sinh hoạt lành mạnh, tăng cường sức khoẻ thể lực, chế độ ăn uống bổ dưỡng là biện phóng phòng bệnh cá nhân tốt nhất và ngăn ngừa đại dịch tốt nhất.

Nguyễn Đình Nguyên